ตะลุ่ม สุทนต์ แม่เพลงอัจฉริยะ

นางตะลุ่ม สุทนต์ แม่เพลงอัจฉริยะผู้ไม่มีโอกาสได้รับการศึกษาจากระบบโรงเรียน แต่สามารถสร้างศิษย์ให้เป็นศิลปินแห่งชาติได้

นางตะลุ่ม สุทนต์ เป็นบุตรนายปูด และนางผูก ศรีชื่น เกิดเมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๐ ณ บ้านเลขที่ ๑ หมู่ที่ ๕ ตำบลสามโก้ อำเภอสามโก้ จังหวัดอ่างทอ มีพี่น้องร่วมบิดามารดา ๔ คน เป็นชาย ๑ คน หญิง ๓ คน สมรสกับนายจอน สุทนต์ มีบุตรธิดา ๘ คน เป็นชาย ๕ คน หญิง ๓ คน นางตะลุ่ม สุทนต์ เสียชีวิตเมื่อวันที่ ๑๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๒ ด้วยโรคหัวใจล้มเหลว นางตะลุ่มไม่เคยได้รับการศึกษาในสถานศึกษาแห่งใด เขียนหนังสือไม่ได้ แต่มีไหวพริบปฏิภาณในการด้นกลอนสดและเล่นเพลงพื้นบ้านมาตั้งแต่เด็ก จึงมีความชำนาญเป็นพิเศษ เป็นแม่เพลงพื้นบ้านแสดงในงานต่าง ๆ ด้วยใจรัก โดยไม่คำนึงถึงค่าตอบแทน

ผลงานดีเด่น
จากการที่เป็นแม่เพลงพื้นบ้านและเล่นเพลงพื้นบ้านเป็นอาชีพมาเป็นเวลานาน จึงมีผลงานการแสดงอย่างมากมาย เช่น
การเล่นเพลงพื้นบ้านที่สวนอัมพร และศูนย์สังคีตศิลป์ ธนาคารกรุงเทพ จำกัด (มหาชน) กรุงเทพมหานคร และในงานเทศกาลต่าง ๆ ของจังหวัดอ่างทอง และจังหวัดสุพรรณบุรี นอกจากนี้ยังเป็นครูผู้ถ่ายทอดความรู้ในศิลปะเพลงพื้นบ้านต่าง ๆ อาทิเช่น เพลงฉ่อย
เพลงอีแซว เพลงเรือ เพลงเกี่ยวข้าว เพลงสงฟาง เพลงหวดควาย เพลงกล่อมเด็ก ให้แก่เยาวชนและผู้สนใจทั้งในจังหวัดอ่างทอง และจังหวัดสุพรรณบุรี

นางตะลุ่ม สุทนต์ ได้รับการประกาศยกย่องเชิดชูเกียรติจากคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
ให้เป็นผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรม เมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๘

ข้อมูลประวัติย่าตะลุ่ม สุทนต์ : จากกรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม


เพลงทรงเครื่อง แม่ตะลุ่ม สุทนต์ บ้านสามโก้
บทสัมภาษณ์ย่าตะลุ่ม สุทนต์
ที่บ้านเลขที่ 1 หมู่ 5 ตำบลสามโก้ อำเภอสามโก้ จังหวัดอ่างทอง

ผู้สัมภาษณ์ : อาจารย์(พ่อ)บุญสม สุทนต์,
คมสันต์วรรณวัฒน์ สุทนต์,
น้องโอ้ต-สุทธิชัย จันทมูล

สัมภาษณ์ช่วงเวลาประมาณ พ.ศ. 2536-2537
โดยคมสันต์วรรณวัฒน์ สุทนต์
***หากต้องการนำข้อมูลนี้ หรือบางส่วนไปเผยแพร่อ้างอิง ปรับเปลี่ยนแปลง ในผลงานสื่อรูปแบบใดก็ตาม
กรุณาขออนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรจากผู้เขียนเท่านั้น - ขอสงวนสิทธิ์ทั้งหมด พ.ศ. 2554

ที่นำมาถอดความนี้ จะเน้นเรื่องเพลงทรงเครื่องเป็นพิเศษจะเป็นประโยชน์มากสำหรับผู้สนใจเพลงพื้นบ้านภาคกลาง ซึ่งจะเข้าใจโครงสร้างการผูกเพลงต่างๆ อย่างชาญฉลาดของพ่อเพลงแม่เพลงรุ่นปู่ย่า

โดยเฉพาะในแบบฉบับของย่าตะลุ่ม สุทนต์ เป็นเพลงทรงเครื่องอีกรูปแบบหนึ่งที่เน้นแสดงในการแก้สินบน หรืองานแก้บน ไม่ใช่เพลงทรงเครื่องอย่างเดียวที่ไว้ร้องเล่นแก้บน ยังมีศิลปะการแสดงภาคกลางของไทยอีกหลายอย่างที่เล่นแก้บน ไม่ว่าจะเป็นละครชาตรีหรือละครเมืองเพชร, เท่งตุ๊ก แถบ จันทบุรี ตราด ภาคตะวันออก จะเห็นได้ตามศาลหลักเมือง หรือวัดใหญ่ๆ

อย่างภาคใต้ก็มีโนราโรงครู ที่มีวัตถุประสงค์ในการแสดงข้อหนึ่งก็คือการแก้บนเช่นกัน ศิลปะการแสดง วิถีชีวิต พิธีกรรม ความบันเทิง สี่องค์ประกอบเหล่านี้มักเกี่ยวดองกันเสมอในอดีต แต่ในปัจจุบัน พิธีกรรมหดหาย เพราะเราเชื่อในหลักเหตุผล พิธีกรรมกลายเป็นเรื่องงมงาย แต่เราไม่เชื่อใจ เรากำลังตัดจิตใจออกจากวิถีชีวิต ไม่ต่างอะไรกับคำว่า โชว์ [SHOW] เพราะพิธีกรรมเป็นเรื่องที่ต้องเกิดขึ้นจริงในวิถีชีวิต จัดฉากไม่ได้ จะเห็นได้ว่าเพลงทรงเครื่องในอดีตเป็นเรื่องของความสมบูรณ์แบบครบถ้วนในศาสตร์และศิลป์ เล่าเป็นเรื่องราว มีวงปี่พาทย์รับร้อง มีตีบทร่ายรำ เครื่องแต่งกายแพรวพราวไม่แพ้มหรสพจำพวก ลิเก ละครอื่นๆ

เพลงทรงเครื่องเทียบเคียงได้กับศิลปะการแสดงไทยอื่นๆ ที่มักใช้คำว่า ทรงเครื่องต่อท้าย อาทิ ลิเกทรงเครื่อง เสภาทรงเครื่อง
เป็นต้น

หากเทียบกับศิลปะสากล ก็เหมือนกับคำว่า “คลาสสิค” ยุคทองหรือช่วงเวลาที่ศิลปะแขนงนั้นเติบโตจนเต็มอิ่ม สมบูรณ์แบบ

สิ่งสำคัญที่คนรุ่นใหม่มักค้นหา แสวงหาและอยากเป็นผู้สร้างสรรค์ก็คือ ศิลปะการแสดงร่วมสมัย แต่บางครั้งมักหยิบมาอย่างฉาบฉวย
คงได้แต่รากฝอยกำน้อยๆ แต่หาได้รากแก้วไม่

ทั้งที่รากแก้วอยู่ไม่ไกลมือ
บ้างก็อยู่ในบ้าน
ในท้องถิ่นบ้างเป็นรากโพธิ์ในวัด บ้างเป็นรากไทรในป่า
เพียงแต่เราตั้งใจจริงที่จะแสวงหากันหรือเปล่า?

หากบทความ “เพลงทรงเครื่อง” นี้แตกดอกออกช่อต่อปัญญาแก่ผู้ใด
ขอจงช่วยน้อมจิตอุทิศบุญกุศลส่งไปยังย่าตะลุ่ม สุทนต์ และพ่อเพลงแม่เพลงที่ล่วงลับไปแล้ว
ให้ท่านทั้งหลายจงมีความสุข ชั่วกาลนานเทอญ


เอาล่ะ..ขอให้ผู้อ่านทุกท่าน มีความสุข สนุกสนาน สำราญใจ เสมือนได้นั่งพื้นกระดานกลางบ้าน
ได้พูดคุยกับย่าตะลุ่ม สุทนต์ อย่างเป็นกันเอง

บอกไว้ก่อนนะว่าย่ามีความเป็นอัจฉริยะจริงๆ ในการโต้ตอบฉลาด ฉาดฉานในการเล่าเรื่อง สนุกสนาน ฉับไว เร้าใจ
และมีความจำที่ดีเยี่ยมครับ



ย่าตะลุ่ม สุทนต์
“ไหว้ครูก็ชั้นต้นเลย ..พอโหมโรง ลงวาจบ ก็ไหว้ครู

” คมสันต์/น้องโอ้ต
“ย่าลองว่าให้ฟังได้ไหมครับ?”

ย่าตะลุ่ม สุทนต์
“เพลงไหว้ครูน่ะเหรอะ..ถ้าเพลงวง เมื่อแต่แรกก็จะว่า

ยกพานกำนน เอ้ย... สาธุสะสิบนิ้ว
จะประนม จะกรก้ม(กอ-รา-ก้ม)
ขึ้นไปเหนือเกศ ลูกจะไหว้เทวัญ ชั้นเทเวศน์
ทั้งเทพประไทยในไพรวัลย์
ลูกจะไหว้ลายลักษณ์อักษร
ขอให้มาปกกร ป้องกัน ..กาย

นี่แหละเพลงวง แต่แรกเพลงวงใหญ่”

คมสันต์/น้องโอ้ต
“เพลงวงก็เป็นต้นทาง เพลงทรงเครื่อง”

ย่าตะลุ่ม สุทนต์

“ทีนี้พอเขาไหว้เสร็จเขาก็จะแก้สินบน ว่าเชิญเจ้า ว่าไปอีกเยอะ...

เขาได้บนบาน เชียวนะ..ศาลกล่าว
ไม่รู้เลยว่าเจ้า ศาลไหน
จะเป็นเจ๊บไข้ ได้โรคา
เจ้าพ่อมารักษา เขาไว้ให้หาย
หรือจะเป็นงัวหาย ควายพลัด
เจ้าพ่อสังกัดเอามาได้

หาลูกมาแก้บน เขาตั้งใจจะให้พ้นความภัย..ความภัย
หมูไก่เขาก็มี บายศรีก็ตั้ง เชิญเจ้าพ่อมานั่งบนศาลใหญ่

เหล้าไหเชียวนะไก่ตัว เขาบนกันมาจนทั่ว ตลอดไป
ขอให้มาเสวย เครื่องเขาตั้งไว้ เสียบนศาลชั้นใหญ่
ขอเชิญมาเสวย เจ้าพ่อที่เคย ลูกช้างมาถวาย ขาดกัน
ซะวันนี้เอย แล้วโพยภัยจะให้มี ติดกาย

ขอให้เขาอยู่เย็น เชียวนะเป็นสุข
เขานี้จะให้มีทุกข์ ไม่ให้มีภัย ให้สุขสวัสดิ์
เชียวนะขาดกัน ไปเสียตั้งแต่วันเอย...นี้ไป
ฉาดชา เอ่อเออ..เฮ้อเออ เอิงเอย

วันหลัง เชียวนะวันหน้า อย่าให้เป็นโรคาเจ็บไข้

คมสันต์
“แล้วลูกคู่เขารับว่าอย่างไรครับ”

ย่าตะลุ่ม สุทนต์

เออเอิงเออเอย..
อยู่ดีเชียวนะมีสุข ขอจะให้มีทุกข์ต่อไป
ขอจะให้มีทุกข์ต่อไปเอย เอิงเงย...

ย่าตะลุ่ม สุทนต์
ทีนี้พอจบพวกพิณพาทย์เขาก็รับ โอ้ร่าย
เมื่อแรก แล้วก็ร้อง

จบส่งลงวา เอ่อเออเอ้อเอย ครบสาธุการ
เสียงกลองระนาด เอ้อเอย ฉาดฉาน
การมงคลเอย

ปี่พาทย์รับเสร็จ พวกผู้ชายลูกขึ้นมาว่าก่อน

เอิงเงอเอ่อเอิงเอ๊ย จบส่งเชียวนะลงวา
จะพอครบสาธุการ เสียงกลองระนาด ฉาดฉาน
ประชาชน คนชม กลองก็ตี ปีก็ต่อย
เพลงค่อยเดินลอยสาดสม
เอ่อ..เอิงเอ๊ยท้าย..(ฟังไม่ชัด) (ลูกคู่รับ)

กลองก็ตี ปี่ก็ต่อย ๆ เพลงค่อยเดินลอยสาดสม เอย..(ฟังไม่ชัด)
ชัดช้า

ย่าตะลุ่ม สุทนต์
“ผู้ชายว่าไปนาน....จัดแจงแต่งตัวหวีหัวนุ่งผ้า จะไปหานางใน..
ยังกะเขาว่า(ว่าคือร้อง)อีแซวนั่นแหละ ทีนี้ผู้หญิงว่า...

ว่าได้ยินสุนทร พี่มาวอนประวิง
ส่งสำเหนียก เรียกหาหญิง

โอละพ่อโสธร สองธร เป็นสมโพหรือท่านสมภาร
เสียงผู้ใดใครเอาหวาน มาวอน เอิงเงอเออ เอิ่งเออ..ไว้
(ลูกคู่ผู้หญิงรับ)
สมโพหรือท่านสมภาร ๆ
เสียงผู้ใดใครเอาหวาน มาวอน เอิงเงอเอย เอิงเง่อ..ไว้
โอ้ยแม่ โอ้ละชา โอ้ละชา ชาฉัดชาชะ หน่อละนอยนี้นอละหนอย หนอดละนอดละหน่อย หนอย หนอยแม่ก็ชาชา เชิบ เชิบ”

คมสันต์
ไม่รู้จะหาใครมาเป็นลูกคู่แล้วซิย่า (ลูกคู่รุ่นเดียวกันจากลาโลกนี้กันไปหมด)

ย่าตะลุ่ม สุทนต์
“เฮอะๆๆ (เสียงหัวเราะในลำคอ อย่างมีความสุข) มันเกริ่นกันไปนาน ไปเจอะไปเจอกันเรียกให้ไปกินหมากกินพลู
เข้าบ้านเข้าช่องขึ้นเรือน ไปเช่านา เช่าไร่ หรือไปหาอะไรเขาก็บอกกันเชียว ชมสวนก็ไปกัน
เพลงมันมีเรื่องไปอย่างนั้น แก้กันไปจนจบ.. ให้ผู้หญิงลงก่อนแล้วก็เข้าเรื่อง”

คมสันต์
“สมมุติว่าเข้าเรื่องขุนช้างขุนแผน จับตอนไหนดีล่ะครับ

” ย่าตะลุ่ม สุทนต์
“เมื่อลาวทองล่องมา พระพันวษาโกรธ ขุนแผนเป่ามนต์ ..
มันไปเป่ามนต์หลังพระพันวษา ก็หายเคือง ถึงได้เลื่อนยศให้เป็นขุนแผนไง...
ขุนช้างขุนแผนเล่นเป็นเดือนๆก็ไม่จบ เรื่องมันยืดยาว เล่นกันตั้งแต่บัวคลี่ ลูกตาหมื่นหาญ..

คมสันต์
“อย่างเราไปงานเราเลือกเรื่องยังไงครับ”

ย่าตะลุ่ม สุทนต์
“ตัว(พ่อเพลงแม่เพลง/นักแสดง)เราเยอะเราก็เลือกเรื่องที่มีตัวละครเยอะ
แต่ถ้าตัวเราน้อยก็เลือกจับตอนที่ใช้คนน้อย ... วันทองห้ามทัพ นี่เรื่องมันก็หลายตัว มันมีพลายชุมพล ไปรบกันที่ป่าตอกับพระไวย วันทองนี่ก็ออกห้ามทัพ ขุนแผนมาถึงก็เข้าข้างพลายชุมพล มาถึงก็โดดฟันพระไวย แล้วพระไวยเลยหนีไปหาพระพันวษา ฟ้องบอกว่าพ่อเข้าข้างมอญ พระพันวษาจึงเรียกให้เข้าเฝ้า พลายชุมพลนี่ลูกขุนแผนกับนางแก้วกิริยานะ ส่วนพระไวยเนี่ยลูกนางวันทอง พ่อไม่รบแต่มาช่วยลูก ...เริ่มแรกเดิมที มันเป็นอย่างงี้ พระไวยกับศรีมาลาแต่งงานกัน สร้อยฟ้าทำเสน่ห์แล้วยุว่า ศรีมาลากับพลายชุมพลเป็นชู้กัน แท้ๆยังเป็นเด็กอยู่เลยอาบน้ำก็กอดจูบน้องผัว ก็เลยตีทั้งสองคน จนทนไม่ได้ นี่ก็เลยหนีไปสุโขทัยกับกุมารทอง กี่วันกี่คืนก็ไป พ่อแก่แม่แก่ของพลายชุมพล อยู่สุโขทัย ก็ไปลักมะยมกิน ปีนต้นมะยมมั่งซิ เขาก็ออกมาตี กว่าจะรู้ว่าหลานก็ตีแทบตาย....”

คมสันต์/น้องโอ้ต
“แล้วสังข์ทองเล่นไหม”

ย่าตะลุ่ม สุทนต์
“เล่น เล่นตอนสังข์ทองออก(คลอด) เมียน้อยยุแหย่ว่าลูกออกในหอยเป็นกลีบ้านกลีเมือง .. เรื่องอื่นก็ ..แก้สินบนต้องเอาเรื่องชาละวัน เอาตอนนี้เชียว ตอนนางตะเภาแก้วตะเภาทองมาเล่นน้ำ

ย่าตะลุ่มร้อง
“จะกล่าวถึงชาละวันกุมภี แต่ละวันจะมีสาเหตุ
จะเกิดอัมพันประหลาดเภท กันไป
ฝันว่า..............................................”

ฝันว่าแร้งกามาหนึ่งฝูง....... กระทงจม
พระท่านให้เทียนระเบิดน้ำ แล้วก็ใช้ด้ายดิบสามเส้นดึงตะเข้ขึ้นมาได้

คมสันต์
“แล้วเกี่ยวอะไรกับเรื่องนี้”

ย่าตะลุ่ม สุทนต์
“เกี่ยวซิ ไม่งั้นแก้ไม่ขาด(แก้สินบนไม่ขาด)..

ร้องทรงเครื่องแก้บน จนจระเข้ต้องขึ้นมาฟัง
นี่ถ้าสรร ระ เสริญ ดีๆนี่ตะเข้ขึ้นเลยนะ เมื่อแรกตะเข้ขึ้น ที่หัวท้ายสุดนี่ คนมันไม่ดูเพลงเลย มันวิ่งไปดูตะเข้

เมื่อแรกข้าดังอยู่คนเดียวนี่นะในอ่างทอง เล่นให้ตะเข้ สรร ระ เสริญ นี่ตะเข้ขึ้นเชียวนะ
หัวท้ายสุดเลยคอตันไปหน่อย(อยู่ในเขตอำเภอสามโก้)
หัวตะเข้อยู่บนศาลเยอะเชียว จะเป็นเจ้าพ่อหลักเมือง หรือเจ้าพ่อร่มข้าว ศักดิ์สิทธิ์จังเลย
เรานี่ร้องแพ้ตะเข้นะ พอสรร ระ เสริญเรื่องชาละวันขึ้นเนี๊ยะ ..
ขึ้นมาไม่ร้องนะ ขึ้นมาเงียบๆ ขึ้นมาตัวเดียว ตัวใหญ่
เราก็กำลังเล่นเลยไม่ได้ไปดู พวกดูไปหมด ไปเกลี้ยงเลย เราก็ต้องเล่น .....
เจ้าภาพเขาไม่กำหนดเรื่องหรอก แล้วแต่เรา เขาก็ตั้งใจให้ขาด
............................................